Ay'daki Gizemli Girdapların Sırrı Çözülüyor

İnsanlık, teleskopları geliştirip Ay’ı daha yakından gözlemlemeye başladığında, 1600’lü yıllarda erken dönem gökbilimcileri, Ay yüzeyinde tuhaf dönen desenler keşfettiler. Bu desenlerin en bilinenlerinden biri olan Reiner Gamma, Rönesans döneminde fark edilmiş ve uzay çağında manyetik anomalilere karşılık geldiği anlaşılmıştır.

NASA’nın açıklamasına göre, “Ay girdapları, Ay yüzeyinde çevresindeki regolitten çok daha parlak olan gizemli yapıları karakterize eden parlak izlerdir.” Tüm girdaplar, kabuktaki manyetik anomalilerin tespit edildiği yerlerde bulunur. Ancak bu anomalilerin her birinde dönen izler bulunmaması bu girdapları çözülmemiş bir bulmaca haline getiriyor.

Bilim insanları, girdapların Ay yüzeyine çarpan güneş rüzgarı parçacıklarını saptıran veya yönlendiren manyetik kayalardan kaynaklanabileceğini düşünmektedir. Komşu kayalar güneş rüzgarı tarafından karartılırken, manyetik kaya soluk görünümünü koruyabilir. Ancak, Ay’ın şu anda bir manyetik alanının olmaması, bu kayaların ilk olarak nasıl manyetize olduğu konusunda bir gizem oluşturmaktadır. Bazı teoriler, demir açısından zengin çarpmaların rol oynayabileceğini öne sürmektedir.

Yurtdışındaki bir üniversitenin Yer, Çevre ve Gezegen Bilimleri bölümünden bir doçent, “Bu tür manyetik anomalilere neden olabilecek etkileri inceledik,” diyor. “Ancak bazı girdaplarda bir çarpmadan sonra nasıl bu şekli ve boyutu aldığını kesin olarak bilmiyoruz.”

Alternatif bir teori ise, manyetik anomalilerin yüzeyin altında bulunan lavın bir manyetik alanda yavaşça soğumasından kaynaklandığıdır. Ancak Ay kayaları üzerinde çalışmak oldukça zordur. Başka bir araştırmacı, “Dünya kayaları genellikle içlerinde manyetik bir mineral olan küçük magnetit parçacıkları bulunduğu için manyetize olurlar,” diyor. “Bu nedenle, manyetit içermeyen Ay’daki ilmenit gibi malzemeler üzerinde çalışmak farklıdır.”

Yurtdışındaki üniversiteden araştırmacılar, Ay’da bol miktarda bulunan bir titanyum-demir oksit olan ilmenit kullanarak girdapların oluşturulabileceğini test ettiler. Araştırmacı, “Daha büyük yüzey alanına sahip olan daha küçük taneciklerin daha güçlü manyetik alanlar oluşturduğunu gözlemledik,” diyor. “Bu, indirgeme reaksiyonuna girmelerini kolaylaştırabilir.”

Çalışma, girdapların oluşumunu destekleyen kanıtlar sunarken, Ay’daki bu fenomenin daha derinlemesine anlaşılabilmesi için ileri araştırmalara ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Araştırmacı, “Manyetik anomalileri açıklamak için yaptığımız çalışmalar, yeraltı magmasının yüksek titanyum içermesi gerektiğini gösteriyor,” diyor. “Ay meteoritlerinde ve Apollo’dan getirilen Ay örneklerinde demir metal oluşumuna dair bulgular var, ancak bu örnekler genellikle yüzey lav akıntılarıdır. Bu nedenle, yeraltında soğumanın bu metal oluşum reaksiyonlarını nasıl etkilediğini anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var.”