Paylaş
Algoritmalara adını veren El-Harezmi’nin Tarihi
Günümüzde algoritmalar hayatımızın her alanına nüfuz etmiş durumda. Sosyal medya uygulamalarından Netflix’e, Google Haritalar’dan yapay zekaya kadar, tercihlerinizi öğrenen ve size uygun içerikleri önceliklendiren sistemlerin arkasında hep algoritmalar var. Peki, “algoritma” kelimesi nereden geliyor?
Algoritmanın Kökeni: El-Harezmi
Algoritmaların tarihi, Fars bilim insanı ve bilgin Muhammed ibn Musa el-Harezmi’ye kadar uzanır. El-Harezmi, MS 780-850 yılları arasında İslam’ın Altın Çağı’nda yaşamış ve matematik, astronomi, coğrafya ve trigonometriye önemli katkılar yapmıştır. “Algoritma” kelimesi de adının Latinceleştirilmiş hali olan “algorithmi”den gelir.
Zaman İçinde Kaybolan Bir Deha
El-Harezmi, günümüz Özbekistan’ındaki Harezm bölgesinde doğmuş olabilir. Abbasid Halifeliği döneminde yaşamış ve Bağdat’taki Bilgelik Evi’nde (Beyt al-Hikme) çalışmalarını sürdürmüştür. Bilgelik Evi, dünyanın dört bir yanından gelen bilgilerin Arapçaya çevrildiği ve bilimsel ilerlemenin kaydedildiği bir entelektüel merkezdi.
El-Harezmi’nin hayatı hakkında fazla bilgi yok, çünkü Arapça yazdığı orijinal eserlerinin çoğu zamanla kayboldu. Ancak matematik, astronomi ve coğrafya alanlarındaki çalışmaları hala büyük bir öneme sahip. Güneş, Ay ve gezegenlerin hareketlerini izlemek için yaptığı hesaplamalar, daha doğru dünya haritaları oluşturma çabaları ve trigonometrik fonksiyonlarla ilgili yazıları bunlardan bazılarıdır.
Cebirin Babası
El-Harezmi, MS 830 civarında Halife el-Mamun’un teşvikiyle “el-Câbir ve el-Mukâbila” (Hesaplamada Tamamlama ve Dengeleme ile Kısa Kitap) adlı bir cebir risalesi yazdı. Bu eser, cebirin temellerini atan ilk kapsamlı kitaptır ve Avrupa üniversitelerinde yüzyıllar boyunca ders kitabı olarak kullanılmıştır.
Kitabın ilk bölümü, cebirin kavramlarını ve hesaplama yöntemlerini tanıtırken, ikinci bölümü miras davaları, arazi bölümü ve ticaret hesaplamaları gibi gerçek yaşam problemlerine çözümler sunar. El-Harezmi, modern matematiksel gösterimleri kullanmadan, basit düzyazı ve geometrik çizimlerle problemleri açıklamıştır.
Modern Matematiğin Temeli
El-Harezmi’nin çalışmaları, Hindu-Arap rakamlarını Batı dünyasına tanıttı. Bu rakamlar, sıfır sayısını ve on tabanlı ondalık sistemi içerir ki bu, modern bilgisayar teknolojisinin temelini oluşturur. El-Harezmi, matematiksel problemleri çözme sanatını geliştirerek, algoritma kavramının temelini attı.
Bilgisayar Biliminin Dedesi
El-Harezmi, dört temel işlemi (toplama, çıkarma, çarpma, bölme) ve kesirleri hesaplamak için ondalık gösterimi kullanan ilk detaylı açıklamaları yapmıştır. Bu, abaküs kullanmaktan daha verimli bir yöntemdir. Matematiksel denklemleri sistematik olarak çözmek için bir dizi adımdan geçme yöntemi, bir algoritmanın temelidir.
Algorism’den Algoritmaya
Orta Çağ Latince terimi “Algorism,” El-Harezmi’nin adıyla ilişkilendirilmiştir ve Hindu-Arap rakam sistemi kullanarak aritmetik yapma kurallarını ifade eder. El-Harezmi’nin Hindu rakamları hakkındaki kitabı Latince’ye “Algorithmi de Numero Indorum” olarak çevrildiğinde, algoritma kelimesi de bugünkü anlamını kazanmıştır: “bir matematik problemini sonlu sayıda adımda çözmek için bir prosedür.”
Günümüz Teknolojisinin Temeli
Bugün bildiğimiz anlamda algoritmalar, El-Harezmi’nin öncü çalışmaları olmadan mümkün olmazdı. Sosyal medya akışınızdan çevrimiçi banka hesabınıza ve Spotify uygulamanıza kadar herhangi bir dijital teknolojiyi kullandığınızda, bu antik mirası hatırlamak önemlidir.
Muhammed ibn Musa el-Harezmi, modern matematik ve bilgisayar biliminin gelişiminde merkezi bir rol oynamıştır. Bu büyük bilim insanının çalışmaları, bugün hayatımızın ayrılmaz bir parçası olan algoritmaların temelini oluşturmuştur.
Ne düşünüyorsunuz?
Fikrini bilmek güzel. Yorum bırakın.