Paylaş
Karaciğer Nakline Devrim Gibi Çözüm: İnsan Vücudunda Yeni Karaciğer Büyütme Deneyi Başladı
Donör karaciğerlerin az olması, organ nakli bekleyen hastalar için büyük bir sorun oluşturuyor. Ancak, bu sorunu kökünden çözebilecek bir yaklaşım ortaya çıktı: İnsan vücudunda yeni karaciğerlerin büyütülmesi. Bu yöntem, bilim kurgu filmlerini aratmayacak bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Bu konsept daha önce bir Grey’s Anatomy bölümünde işlenmişti. Şimdiyse, LyGenesis isimli biyoteknoloji firması, bu fikri gerçeğe dönüştürmek için harekete geçti.
LyGenesis, bir insanın lenf nodunu, ikinci bir karaciğer olarak geliştirmek üzere donör hücreleriyle enjekte ettiklerini duyurdu. Bu deney 25 Mart’ta Houston’da son evre karaciğer hastalığından muzdarip 12 yetişkin üzerinde gerçekleştirildi. Genellikle karaciğer nakli gerektiren bu hastalar, donör organların kısıtlı olması nedeniyle zor durumda. LyGenesis’in amacı, hastaların artık nakle ihtiyaç duymayacakları kadar sağlıklı karaciğer dokusu geliştirmek.
“Lenf nodunu bir tür canlı biyoreaktör olarak kullanıyoruz,” diye açıklıyor LyGenesis’in kurucu ortağı ve CEO’su Michael Hufford. O, ek karaciğer kütlesinin yalnızca %10-30 oranında artışının bile, son evre karaciğer hastaları için büyük fark yaratabileceğine inanıyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 10.000 kişi karaciğer nakli bekliyor ve birçok kişi bir organ bulunana kadar aylarca, hatta yıllarca beklemek zorunda kalıyor.
Donör karaciğerler her zaman nakil için uygun olmayabilir; kan tipi uyuşmazlıkları veya organın aşırı yağlı olması gibi nedenlerle reddedilebilirler. Ancak, bu organlar hala LyGenesis’in süreci için uygun olabilir. Hufford, bağışlanmış bir karaciğerden alınan hücrelerin, tedavi için 75 kişiye yetecek kadar hizmet edebileceğini belirtiyor.
Bu yöntemde, LyGenesis bilim insanları, karaciğerde bolca bulunan hepatositleri izole edip bir torbaya topluyorlar. Sonra, bu hücreleri vücutta doğru yere yönlendiriyorlar. LyGenesis’in baş bilim insanı Eric Lagasse “Sağlıklı donör hücrelerini doğrudan bir karaciğere enjekte etmek işe yaramaz, çünkü orada hayatta kalamazlar” diye açıklıyor. Yaklaşık on yıl önce, lenf nodlarını yeni bir karaciğer için potansiyel bir alan olarak keşfetti. Bu küçük, fasulye şeklindeki doku kümeleri, enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olur ve genişleyebilirler; ayrıca, karaciğer gibi, kanı filtrelerler. Bir insan vücudunda 500 ile 600 arasında lenf nodu bulunduğundan, birinin işlevini değiştirmek, geri kalanın işlevini etkilemez.
Tedavi, karaciğere yakın abdominal lenf nodlarını hedef alır. İlk denek üzerinde, doktorlar hasta boğazından aşağıya bir kamera yerleştirilen ince ve esnek bir tüp kullanarak, hedef lenf noduna 50 milyon hepatosit enjekte ettiler.
LyGenesis, karaciğerin kendini yenileme çabalarından yararlanıyor. Karaciğer, hasar gördüğünde bile kendini yenileyebilen tek organdır. Donör hücreleri, bu ipuçlarını alarak yeni karaciğer yapıları oluşturuyor gibi görünüyor. İlk deneylerde, sağlıklı karaciğer hücreleri farelerin lenf nodlarına enjekte edildiğinde, hayvanların başarısız olan fonksiyonlarını devralacak ikinci bir karaciğer oluşturduğunu gözlemlediler. Bu yeni karaciğerler, normal bir karaciğerin boyutunun %70’ine kadar büyüyebildi.
Pittsburgh Üniversitesi’nde yapılan çalışmalar, bu yaklaşımın domuzlar üzerinde de işe yaradığını gösterdi. 2020’de yapılan bir araştırmada, karın lenf nodlarına karaciğer hücreleri enjekte edilen domuzların karaciğer fonksiyonunu geri kazandığı bulundu. İncelemeler, lenf nodlarında kan damarları ve safra kanallarının kendiliğinden oluştuğu bir ağın geliştiğini gösterdi. Domuzların yerel karaciğerlerindeki hasar ne kadar şiddetliyse, ikinci karaciğerler o kadar büyük büyüdü. Bu, yeni organların, sağlıklı karaciğer dokusunu tanıyıp fonksiyonları devralabileceğini düşündürüyor.
Kaliforniya Rejeneratif Tıp Enstitüsü’nden Abla Creasey, LyGenesis’in yaklaşımını dikkate değer buluyor. “Lenf nodlarını, iki farklı hayvan türünde çeşitli dokuların ve organların yeniden üretimi için tekrarlanabilir ve verimli bir platform olarak tanımlamak gerçekten dikkate değer,” diyor. “Bu bulgular, başarısız organlara sahip hastalar için alternatif bir doku kaynağı sunabileceğini gösteriyor.”
Michigan Üniversitesi’nden karaciğer uzmanı Elliot Tapper, lenf nodunu yeni bir karaciğere dönüştürme fikrinden heyecan duyuyor. “Karaciğerin bulunması gereken yer orası olmasa da, hala bazı temel işlevleri yerine getirebilir,” diyor. Tapper’a göre, LyGenesis tedavisinin en büyük potansiyeli, kanı amonyaktan arındırmak olabilir. Amonyak birikimi, son evre karaciğer hastalığında ciddi sorunlara yol açabilir. Ancak, Tapper, yeni mini organların, bir doğal karaciğerin tüm işlerini yapamayacağını düşünüyor.
Bir diğer önemli soru, belirli hayati fonksiyonları devralacak kadar büyük bir karaciğer büyütmek için kaç hücreye ihtiyaç duyulacağıdır. LyGenesis denemesinde, üç ek hastaya tek bir lenf noduna 50 milyon hücre enjekte edilecek. Eğer bu güvenli görünürse, daha fazla hücre alacak başka gruplar olacak. Tedavinin etkileri hemen olmayacak; yeni organın, yerel karaciğerin bazı işlevlerini devralacak kadar büyümesi için muhtemelen iki ila üç ay süreceği düşünülüyor. Ayrıca, deneme katılımcıları, vücutlarının donör hücreleri reddetmesini önlemek için ömür boyu immünsüpresif (bağışıklık baskılayıcı) ilaçlar almak zorunda kalacak.
Bu yenilikçi yaklaşım, eğer başarılı olursa, bazı hastalar için karaciğer nakline hayat kurtarıcı bir alternatif sunabilir. “Eğer etkili ve güvenli olduğunu kanıtlarlarsa, bu tür bir müdahaleye ilgi duyan adaylar kesinlikle olacaktır,” diyor Tapper. Bu, organ nakli bekleyen binlerce hastaya umut vaat eden bir gelişme olarak karşımızda duruyor.
Ne düşünüyorsunuz?
Fikrini bilmek güzel. Yorum bırakın.