Pandemi Potansiyeli Taşıyan Yeni Patojenler !

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), en tehlikeli virüsler ve bakteriler listesini güncelledi. DSÖ tarafından bu hafta yayımlanan güncel listeye göre, bir sonraki pandemiyi tetikleyebilecek patojenlerin sayısı 30’u aştı ve artık influenza A virüsü, dang (dengue) virüsü ve maymun çiçeği (monkeypox) virüsü de bu listeye dahil. Araştırmacılar, ‘öncelikli patojenler’ listesinin, organizasyonların tedavi, aşı ve teşhis geliştirme çabalarını nereye odaklayacaklarına karar vermelerine yardımcı olacağını söylüyor.

Bu çalışmaya katkıda bulunan yurtdışında bir üniversitedeki uzman (immünolog) “Liste çok kapsamlı,” diyor. Dang hummasına neden olan virüsü içeren Flaviviridae virüs ailesi üzerine çalışıyor.

30 Temmuz’da yayımlanan bir raporda açıklanan öncelikli patojenler, pandemi gibi küresel bir halk sağlığı acil durumuna yol açma potansiyeline sahip olmaları nedeniyle seçildi. Bu seçim, patojenlerin yüksek bulaşıcılık (transmissibility) ve virülansa (virulence) sahip olduğunu ve aşı ile tedavilere erişimin sınırlı olduğunu gösteren kanıtlar temelinde yapıldı. DSÖ’nün 2017 ve 2018 yıllarındaki iki önceki çalışması yaklaşık bir düzine öncelikli patojen belirlemişti.

DSÖ’nün Salgınlar İçin Ar-Ge (Araştırma ve Geliştirme) Planı ekibini yöneten ve raporu hazırlayan Dr. “Önceliklendirme süreci, acilen ele alınması gereken kritik bilgi boşluklarını belirlemeye yardımcı olur” ve kaynakların verimli kullanımını sağlar, diyor.

Uzman, iklim değişikliği, ormansızlaşma, kentleşme, uluslararası seyahat gibi büyük küresel değişiklikler nedeniyle bu listelerin düzenli olarak gözden geçirilmesinin önemli olduğunu söylüyor.

Son çalışma, virüsler ve bakteriler gibi tüm patojen ailelerinde riskli patojenleri belirledi, bu da kapsamını genişletti.

Mpox ve Çiçek Hastalığı 200’den fazla bilim insanı, listede yer alacak patojen türlerini belirlemek için çoğunluğu virüs ve bazıları bakteri olan 1.652 patojen türü hakkında iki yıl boyunca kanıtları değerlendirdi.

30’dan fazla öncelikli patojen arasında, küresel COVID-19 pandemisine neden olan virüs SARS-CoV-2’yi ve Orta Doğu Solunum Sendromuna (MERS) neden olan virüsü içeren Sarbecovirus ve Merbecovirus gibi koronavirüs grupları da yer alıyor. Önceki listeler, şiddetli akut solunum sendromuna (SARS) ve MERS’e neden olan belirli virüsleri içeriyordu, ancak bu virüslerin ait olduğu alt cinsleri içermiyordu.

Listeye eklenen diğer patojenler arasında, 2022 yılında küresel mpox (maymun çiçeği) salgınına neden olan ve Orta Afrika’nın bazı bölgelerinde yayılmaya devam eden maymun çiçeği virüsü ve 1980 yılında eradike edilmesine rağmen hala öncelikli olan çiçek hastalığına (smallpox) neden olan variola virüsü yer alıyor. Bunun nedeni, insanların artık rutin olarak virüse karşı aşılanmaması ve dolayısıyla bağışıklık kazanmaması, plansız bir salınımın pandemiye neden olabileceği endişesidir. İmmünolog, bu virüsün potansiyel olarak “teröristler tarafından biyolojik silah olarak kullanılabileceğini” söylüyor.

ABD’de sığırlar arasında salgına yol açan H5 alt tipi de dahil olmak üzere yarım düzine influenza A virüsü de şimdi listede yer alıyor. Kolera, veba, dizanteri (dysentery), ishal ve zatürreye neden olan beş bakteri türü de listeye yeni eklenmiştir.

İki kemirgen virüsü de insanlara sıçradıkları ve ara sıra insanlardan insanlara bulaştıkları için listeye eklendi. Rapora göre, iklim değişikliği ve artan kentleşme, bu virüslerin insanlara bulaşma riskini artırabilir. Yarasadan bulaşan Nipah virüsü, ölümcül ve hayvanlarda yüksek derecede bulaşıcı olduğu ve şu anda koruyucu bir tedavisi olmadığı için listede kalmaya devam ediyor.

Öncelikli patojenlerin çoğu şu anda belirli bölgelere özgüdür ancak küresel olarak yayılma potansiyeline sahiptir, diyor Yurtdışında bir virolog olan ve analize katkıda bulunan uzman. Uzman, Togaviridae ailesini inceliyor, bu aile Chikungunya’ya neden olan virüsü içeriyor. “Gerçekten de en çok risk altında olan tek bir yer yok,” diyor.

‘Prototip’ Patojenler Öncelikli patojenler listesine ek olarak, araştırmacılar temel bilim çalışmaları ve tedavi ile aşı geliştirme için model türler olarak işlev görebilecek ‘prototip patojenler’ listesini de oluşturdu. Uzman, “Bu, daha az çalışılan virüsler ve bakteriler üzerine daha fazla araştırmayı teşvik edebilir” diyor.

Üniversiteside Uzman olan ve Coronaviridae araştırma grubunun bir parçası olan başka bir uzman, COVID-19 pandemisinden önce koronavirüslerden herhangi biri için insan aşılarının mevcut olmadığını söylüyor. Uzman, aileden bir virüs için aşı geliştirilmesinin, bilim topluluğuna bu virüsler için büyük bir halk sağlığı acil durumunu ele almada daha iyi bir konumda oldukları konusunda güven vereceğini söylüyor. Bu, tedavilere de uygulanır, çünkü “birçok antiviral, bir grup virüs üzerinde çalışır,” diyor.

Uzman, patojenlerin listesinin, araştırmacıların virüsler hakkında bildiklerine dayanarak makul olduğunu söylüyor. Ancak, “Listedeki bazı patojenler asla bir salgına neden olmayabilir ve düşünmediğimiz bir patojen gelecekte önemli olabilir,” diyor. “Bir sonraki ortaya çıkacak patojeni neredeyse hiç tahmin etmedik.”