İnsan davranışlarını anlama çabası binlerce yıl öncesine dayanıyor. Bu süre zarfında düşünürler ve araştırmacılar, davranışların kaynağını metafizik güçler mi yoksa içsel süreçler mi olduğunu tartıştılar. 20. yüzyılın başlarında ise davranışçılık ekolü, tüm insan ve hayvan davranışlarının çevre ile etkileşim sonucu ortaya çıktığını savunarak popülerlik kazandı.

Davranışçılık, insanların ve hayvanların gözlemlenebilir davranışlarını sistematik olarak inceleyerek, bireyin düşüncelerini ve duygularını göz ardı ediyordu. Bu yaklaşım, modern psikoloji, eğitim, yönetim, pazarlama ve hatta insan-bilgisayar etkileşimine kadar birçok alanda etkili oldu.

Günümüzde ise yapay zekadaki gelişmelerle birlikte, insan davranışlarının şekillendirilebilir bir mekanizma olup olmadığı sorusu tekrar gündeme geldi. İnsan davranışlarının gerçekten de bir makine gibi sistematik bir şekilde ortaya çıkıp çıkmadığı ve kökeninde ne olduğu soruları, hala merak konusu.

Davranışçılık ekolü, duyguları ve zihinsel süreçleri göz ardı ederek, sadece gözlemlenebilir davranışlara odaklanarak psikolojiyi deneysel bir temele oturttu. Ancak, bu yaklaşımın ardında yatan nedenler, Sanayi Devrimi’nin etkisi ve makinelerin icadıyla şekillendi. İnsan davranışlarını, basit ve anlaşılabilir parçalara bölünmüş, indirgemeci, deterministik ve öngörülebilir bir bakış açısıyla ele almak, davranışçılığın yükselmesine katkıda bulundu.

Davranışçı psikolojinin öncüsü John B. Watson, insanların doğuştan temiz bir sayfa olarak geldiğini ve kişiliklerinin koşullara bağlı olarak şekillendiğini savundu. Bu yaklaşım, zamanla yapılan deneylerle desteklendi. Örneğin, Watson’un “Little Albert” adını verdiği deneyde, bebeklere korku tepkisi kazandırmak amacıyla hayvan görüntüleri ve ürkütücü seslerin birleştirilmesi kullanıldı.

Davranışçılığın temel prensiplerinden biri olan koşullanma, davranışları olumlu veya olumsuz çağrışımlarla ilişkilendirmeyi içerir. Bu kavram, Pavlov’un köpekleri deneyi ve diğer birçok deney ile açıkça gösterildi.

Ancak, davranışçılığın sadece gözlemlenebilir davranışlara odaklanması ve duyguları göz ardı etmesi, eleştirmenler tarafından özgür iradenin yok sayılması olarak yorumlandı. İnsanların sadece çevresel faktörlerle manipüle edilebileceği savı, günümüzde hala tartışma konusu.

Davranışçılık, psikolojiye önemli katkılarda bulunsa da, insan davranışlarının karmaşıklığını tam anlamıyla açıklamak için duyguların ve içsel süreçlerin rolünü göz ardı eden bir bakış açısını temsil etti. Bugün, psikoloji alanında çeşitli yaklaşımlar ve ekoller, insan davranışlarını anlamaya yönelik çeşitli perspektifler sunmaktadır.