Bilim İnsanları Sonunda Gluten Reaksiyonlarının Nerede Başladığını Belirledi

Her 100 kişiden yaklaşık birinde, gluten içeren en küçük miktarda yiyecekler bile bağırsaklarda büyük acılara yol açabiliyor. Bu durumu yaşayan kişiler, glutenli yiyecekler tükettiklerinde, şişkinlik, ağrı, ishal, kabızlık ve bazen reflü ve kusma gibi rahatsızlıklar yaşıyorlar. Ancak, bu tür gluten reaksiyonlarının tam olarak nasıl başladığı, bilim insanları için uzun süre belirsizdi.

Glutenin vücutta nasıl bir tepkiye yol açtığını anlamak oldukça zordu, çünkü bu süreç, genetik kökenlere dayanan immünolojik reaksiyonların yanı sıra bir dizi başka faktörden de etkileniyor. Ancak, bilim insanlarının öncülüğünde, uluslararası bir ekip, bu sürecin başladığı noktayı netleştirmeyi başardı. Araştırmalar, bağırsakların iç yüzeyini oluşturan hücrelerin, çölyak hastalığının başlama noktasındaki kritik rolünü ortaya koydu. Bu buluş, gelecekte yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine olanak sağlayabilir.

Çölyak Hastalığı ve Glutenin Rolü

Çölyak hastalığı, bağırsaklarda bulunan bir grup yapısal protein olan glutenin vücuda girmesiyle tetiklenen bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalığı taşıyan bireyler, buğday, arpa ya da çavdar içeren hemen her türlü yiyeceği tükettiklerinde vücutları aşırı tepki verir. Çölyak hastalığının tek tedavisi şu an için, gluten içeren her türlü gıda maddesinin diyetten tamamen çıkarılmasıdır. Ancak, uzmanlar glutenin tamamen diyetten çıkarılmasının, bu hastalığın tedavisi için yetersiz bir yöntem olduğunu belirtiyor. Çünkü çölyak hastalığının tedavisi sadece gıdalardan glutenin çıkarılmasıyla sınırlıdır.

Çölyak hastalığına sahip kişilerin büyük bir çoğunluğunda, bağışıklık sistemi tepki verirken HLA-DQ2.5 adı verilen bir proteini taşıyan gen çiftine rastlanır. Kalan yüzde 10’luk kısmın büyük bir kısmında ise HLA-DQ8 adlı benzer bir protein bulunur. HLA proteinleri, vücuttaki istilacı maddelerin parçalarını bağışıklık hücrelerinde tutarak, bu parçaların tanınmasını sağlar. Bu sayede, vücuttaki savunma sistemine uyarı verilir.

Ancak, HLA-DQ2.5 ve HLA-DQ8, glutenin sindirilmesi sırasında ortaya çıkan parçaları vücutta tanıması sonucu yanlış alarm verebilir. Vücut bu durumu, kendisine ait sağlıklı hücreleri tehdit olarak algılayabilir. Bu da otoimmün hastalıkların oluşumuna zemin hazırlar. HLA-DQ2.5 ya da HLA-DQ8 taşıyan herkesin çölyak hastalığı geliştirmediğini söylemek ise mümkündür. Bu hastalığın gelişmesi için, glutenin bağırsakta parçalara ayrılması ve bu parçaların bağırsak duvarını geçerek bağışıklık hücreleriyle buluşması gerekmektedir.

Bağırsak Hücrelerinin Rolü

Yapılan araştırmalara göre, bağırsak duvarındaki hücreler, glutenin vücuda zarar vermemesi için kritik bir rol oynuyor. Bu hücreler, glutenin vücuda zarar vermesini engellemeye yönelik kimyasal sinyaller gönderiyorlar. Ayrıca, glutenin tanınmasını sağlayan özel proteinleri de üretiyorlar. Bu süreçte bağırsaklardaki hücreler, bu kimyasal uyarıları ve glutenin parçalarını taşıyan enzimleri bağırsakta serbest bırakıyor. Bu da bağırsak duvarındaki hücrelerin, çölyak hastalığının erken aşamalarında önemli bir rol oynadığını gösteriyor.

Bilim insanları, bu önemli aşamanın nasıl işlediğini net bir şekilde anlamak için farelerle çeşitli deneyler gerçekleştirdi. Farelerin bağırsak hücrelerini kullanarak oluşturdukları bağırsak organoidleri üzerinde yapılan testler, glutenin bağışıklık hücreleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve bağışıklık yanıtını tetiklediğini gösterdi. Araştırmacılar, bu sayede glutenin, vücuttaki bağışıklık sistemini harekete geçiren faktörleri nasıl tetiklediğini tam olarak belirlediler.

Yeni Tedavi Yöntemleri ve Umut

Bu araştırmalar, çölyak hastalığının tedavisinde yeni bir dönemin kapılarını aralayabilir. Bağırsak hücrelerinin, glutenin parçalayıcıları ve bağışıklık hücrelerini hedef alarak bu hastalığı tetiklediği keşfi, araştırmacılara yeni tedavi stratejileri sunuyor. Gelecekte bu bulgular, milyonlarca çölyak hastasının, gluten içeren yiyecekleri rahatlıkla tüketebilmesine olanak sağlayabilir. Bu keşif, sadece çölyak hastalığı için değil, diğer otoimmün hastalıklar için de potansiyel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir.

Bu gelişmeler, çölyak hastalığına sahip olanların hayatlarını kolaylaştırabilir ve glutenli yiyecekleri güvenli bir şekilde tüketebilmelerine olanak tanıyabilir.