Maymun Çiçeği İlacı Tecovirimat Denemelerinde Başarısız Oldu: Virüs Yayılmaya Devam Ediyor

Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yapılan bir klinik denemede, mpox (eski adıyla maymun çiçeği) tedavisinde umut vaat eden tecovirimat (TPOXX) ilacının, hastaların belirtilerini iyileştirmede plasebodan daha etkili olmadığı tespit edildi. Bu sonuç, Orta Afrika’da hızla yayılan mpox salgınıyla mücadelede büyük bir hayal kırıklığı yarattı.

ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (NIAID) tarafından desteklenen bu çalışma, henüz hakemli bir dergide yayınlanmadan önce acil ihtiyaç nedeniyle kamuoyuyla paylaşıldı. NIAID yetkilisi Lori Dodd, “Tecovirimat’ın mpox tedavisindeki etkinliği konusunda bilimsel kanıta acilen ihtiyaç vardı, bu yüzden ilk bulguları hemen paylaştık,” dedi. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 14 Ağustos’ta Orta Afrika’daki mpox salgınını küresel bir sağlık acil durumu olarak ilan etmesi de bu aciliyeti pekiştirdi.

Mpox’a karşı önleyici aşılar onaylanmış olsa da, hastalığı tedavi edecek bir ilaç henüz bulunmuyor. Tecovirimat, 2018 yılında ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından çiçek hastalığı tedavisi için onaylanmıştı ve 2022’de başlayan mpox salgını sırasında hastalığın tedavisi için de denemelere alındı. ABD’de, tecovirimat genişletilmiş erişim programı kapsamında mpox tedavisinde kullanılabiliyor. Ancak bu son araştırma, ilacın mpox hastalarında etkili olmadığını gösterdi.

Araştırmaya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaklaşık 600 kişi katıldı. Katılımcılar, rastgele şekilde tecovirimat ya da plasebo grubuna ayrıldı ve hastanede en az 14 gün boyunca gözlem altında tutuldu. Bu süreçte beslenme, sıvı takviyesi ve ikincil enfeksiyonların tedavisi gibi destekleyici bakımlar uygulandı. Sonuçta, tecovirimatın güvenli olduğu, ancak hastaların cilt lezyonlarını iyileştirmede plasebodan daha etkili olmadığı görüldü.

Bu bulgular, Orta Afrika ülkelerinin mpox salgınını kontrol altına almakta zorlandığı bir dönemde ciddi bir hayal kırıklığı yarattı. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (Africa CDC) 25 Ağustos tarihli raporuna göre, bu yıl içinde 13 Afrika ülkesinde toplam 20.720 doğrulanmış veya şüpheli mpox vakası ve 582 ölüm kaydedildi.

Bu gelişmelerin ardından, Dünya Sağlık Örgütü, salgını kontrol altına almak amacıyla 135 milyon dolara mal olacak altı aylık bir stratejik plan başlattı. Plan, izleme çalışmalarını artırmayı, test ve aşılara erişimi iyileştirmeyi hedefliyor. DSÖ Genel Direktörü “Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve komşu ülkelerdeki mpox salgınları kontrol altına alınabilir ve durdurulabilir,” dedi.

Araştırmada, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülen ve daha şiddetli hastalığa yol açan clade I tipi mpox virüsü incelendi. Clade I, Orta Afrika’ya özgüdür ve bu bölgeden komşu ülkelere yayılan mevcut salgından sorumludur. Bu virüs tipi dışında, daha hafif hastalıklara yol açan clade II tipi Batı Afrika’da endemiktir. 2022’de ABD ve Avrupa’da yayılan mpox salgını da clade II tipi virüsle ilişkilidir.

Araştırmanın önemli bir bulgusu ise, hastaların lezyonlarının beklenenden daha hızlı iyileşmesi ve ölüm oranlarının düşük olmasıydı. Araştırmaya katılanlar arasında ölüm oranı %1,7 olarak kaydedildi ki bu, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde daha önce bildirilen %3,6 veya daha yüksek mpox ölüm oranlarından oldukça düşük bir seviyedir.

ABD’de yürütülen benzer bir klinik denemede, clade II tipi virüs taşıyan hastalar üzerinde de tecovirimat test ediliyor. Ancak araştırmacılar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki sonuçların, bu ilacın clade II üzerinde de etkili olmayabileceğini düşündürdüğünü belirtiyor.

Afrika’da mpox vakaları artmaya devam ederken, virüsle mücadelede daha etkili araçlara acil ihtiyaç duyuluyor. Africa CDC’nin genel direktörü Jean Kaseya, mpox aşılarının önümüzdeki hafta Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne ulaşmasının beklendiğini açıkladı. Aşılar, ABD, Avrupa ve diğer ülkelerde yaygın olarak bulunurken, Afrika’da bu konuda ciddi bir eksiklik yaşanıyor. Aşıların yokluğunda, Africa, hijyen önlemleri ve mpox lezyonlarına sahip kişilerle temastan kaçınılması gibi önleyici tedbirlerin önemini vurguluyor.